رشته تحصیلی علوم تجربی
از شاخه متوسطه نظری است. این رشته دبیرستانی درباره علوم تجربی و طبیعی بحث میکند.
شرایط ورود به رشته علوم تجربی
کسب حداقل نمره ۱۰ در دروس ریاضی (۱)، شیمی (۱) و آزمایشگاه و علوم زیستی و بهداشت است. ضمن اینکه نمره یکی از دروس نامبرده بایستی حداقل ۱۴ باشد.
دانشآموز علاقهمند به رشته علوم تجربی باید توانایی خوبی در یادگیری دروسی مانند: زیست شناسی و شیمی داشته باشند و باید از پس دروسی همچون ریاضی وفیزیک بر بیایند. در گروه آزمایشی علوم تجربی بسته به زیرگروهها: دروس زیستشناسی، زمینشناسی، شیمی و… مهم تلقی میشوند. در این رشته از مباحث اصلی درس زیستشناسی میتوان به زیستشناسی و بهداشت محیط، زیست گیاهی، زیست جانوری، زیست سلولی مولکولی و… اشاره کرد که علاقه و قدرت یادگیری دانشآموز در این مباحث از نکات حائز اهمیت است. دانشآموز این رشته میتواند پس از اخذ مدرک پیشدانشگاهی با شرکت در یکی از گروههای آزمایشی در مقاطع بالاتر (دانشگاهی) به تحصیلات خود ادامه دهند.
در کنکور سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی با این رشته مرتبط است. دانشآموزان شرکت کننده در این گروه آزمایشی پس از قبولی در کنکور میتوانند در رشتههای پزشکی و پیراپزشکی چون:
پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، پرستاری، علوم ازمایشگاهی و رشته های زیستی چون:
مهندسی کشاورزی، مهندسی منابع طبیعی و… تحصیل کنند. البته طبق امار تنها ۳۱ درصد از کسانی که در کنکور شرکت کردهاند قبول میشوند.
دروس سال دوم تجربی:
ادبیات عربی زبان فارسی زبان خارجه دین و زندگی هندسه ریاضیات فیزیک زیستشناسی جغرافیا عمومی استان شناسی شیمی دفاعی
دروس سال سوم:
عربی- ادبیات و زبان فارسی- دینی- زمینشناسی- زبان خارجه- شیمی- فیزیک- ریاضی- زیست.
دروس پیش دانشگاهی:
ادبیات- دینی- زبان خارجه- زمین شناسی- ریاضی- فیزیک- شیمی- زیست شناسی.
گروه آزمایشی علوم تجربی دارای ۵ زیرگروه است.
شرکت کنندگان در این گروه آزمایشی پس از قبولی در کنکور میتوانند در رشتههای چون پزشکی، دندانپزشکی، دامپزشکی، داروسازی و… تحصیل کنند. از نظر طبقهبندی علوم، علوم تجربی شامل چهار علم «شیمی»، «فیزیک»، «زیستشناسی» و «زمینشناسی» است. در این گروه آزمایشی بهطور یکسان به این چهار علم پرداخته نمیشود؛ مثلاً دربارهٔ زیستشناسی بسیار مفصل بحث میشود و ضریب بالایی هم دارد در حالی که در علم شیمی بین گروه علوم ریاضی و فنی با این گروه آزمایشی تفاوتی وجود ندارد و منابع یکی است. همین مسئله دربارهٔ علم فیزیک هم به چشم میخورد. علم زمینشناسی هم که با ضریب صفرش در زیرگروه یک، خود گویای همه چیز است.
مواد تخصصی امتحانی این گروه برگرفته از دروس تخصصی رشته تحصیلی علوم تجربی از شاخه متوسطه نظری است. این رشته دبیرستانی درباره علوم تجربی و طبیعی بحث میکند. از مهمترین دروس این رشته زیستشناسی میباشد که در کنکور نیز بالاترین ضریب را دارد. از مباحث اصلی دروس زیستشناسی میتوان به زیستشناسی و بهداشت محیط، زیست گیاهی، زیست جانوری، زیست سلولی مولکولی و ژنتیک و… اشاره کرد. شرکت کنندگان در گروه آزمایشی علوم تجربی باید پایه و بنیه علمی قوی در درس زیستشناسی داشته و بهراحتی از پس مسائل ریاضی، فیزیک (در حد علوم تجربی) و شیمی برآیند.
درس زیست شناسی در رشته تجربی مهم ترین درس است و در زیر گروه های یک و دو دارای ضریب ۴ می باشد.
برای دانش آموزانی که می خواهند در رشته داروسازی پذیرفته شوند مهم ترین درس بعد زیست شناسی ، درس شیمی است که در زیرگروه دو ضریب ۴ دارد.
در گروه آزمایشی علوم تجربی بسته به زیرگروهها: دروس زیستشناسی، زمینشناسی، شیمی و… مهم تلقی میشوند.
دروس تخصصی گروه آزمایشی علوم تجربی:
زمینشناسی – ریاضی – زیستشناسی – فیزیک – شیمی.
ضرایب دروس:
پزشکی
یک دانش کاربردی است، هدف آن حفظ و ارتقاء تندرستی، درمان بیماریها و بازتوانی آسیبدیدگان است. این منظور با شناخت بیماریها،تشخیص، درمان و جلوگیری از بروز آنها به انجام میرسد. دانش پزشکی بر روی طیف وسیعی از رشتهها شامل از فیزیک و زیستشناسی تا علوم اجتماعی، مهندسی و علوم انسانی بنا شدهاست. امروزه هدف دانش پزشکی استفاده از فناوریهای دانشمبنا و استدلال قیاسی برای رسیدن به راهحل مشکلات بالینی است. اکتشافات در باب ماهیت ژنها و سلولها دریچهای برای تعریف فیزیولوژی بر مبنای سیستمهای مولکولی فراهم کردهاست. این بصیرت فیزیولوژیکی راه را برای درک بهتر فرایندهای پیچیده بیماریها و رویکردهای نو درمانی فراهم کردهاست.
تلاش بشر برای درمان بیماریها و آسیبها از دوران پیش از باستان وجود داشتهاست و در دوران باستان نیز در کنار مذهب و گاه به عنوان بخشی از آن وجود داشتهاست. در یونان باستان پزشکانی چون بقراط پزشکی را به عنوان دانش و فنی مجزا مطرح کردند و بنیانگذاران راهی بودند که بعدها توسط پزشکانی همچون ابنسینا و رازی (رازی مسلمان نبوده و تنها به توحید اعتقاد داشته یعنی موحد بوده؛ اما به اشتباه عنوان میشود که وی مسلمان بودهاست) طی شد. در رنسانس با بهرهگیری از روش علمی پزشکی پیشرفتهای قابل توجهی کرد. از قرن ۱۹ آنچه به عنوان پزشکی مدرن شناخته میشود بنیان گذاشته شد. در اواخر قرن بیستم و دوران معاصر دانش ژنتیک رویکرد نسبت به درمان و بیماریها را دچار تحولی جدی کرد بهطوریکهژنتیک پزشکی را دارای نقشی متحولکننده برای پزشکی از درمان محور بودن به حفظ سلامتی دانستهاند. اهمیت سلامتی در بهرهوری اجتماع و کیفیت زندگی منجر به تأسیس موسسات و قوانین شدهاست تا مسایلی همچون تحصیل و مجوزدهی به پزشکان تا نحوه استفاده از بودجههای درمانی در کشورها قانونمند و تنظیم شوند؛ لذا سازمانهای پزشکی در کشورهای مختلف برای سازمان دهی و قانونمندسازی فعالیتهای پزشکی تأسیس شدهاند.
در حرفه پزشکی، پزشکان با استفاده از قضاوت بالینی، بیمار را جهت تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری ارزیابی میکنند. در عملکرد بالینی معمولاً مراحل شرح حال، معاینه فیزیکی، تهیه فهرست مشکلات، مشخص کردن تشخیصهای افتراقی، بررسیها (شامل آزمایشها و تصویربرداری و …)، رسیدن به تشخیص و در آخر درمان انجام میشود. امروزه پیشرفتهای روزمره علم و گسترش قابل توجه دامنه دانش پزشکی و شناخت بشر از بیماریها منجر به تخصصی شدن پزشکی و تقسیم آن به رشتههای مختلف شدهاست. با این حال کماکان ارائه خدمات پزشکی در بیشتر جوامع از سطح مراقبتهای اولیه بهداشتی، با تمرکز روی عملکرد پزشکان عمومی و پزشکان خانواده شروع میشود و بسته به نیاز در سیستم ارجاع بیماران به سطوح دوم و سوم که خدمات پزشکی تخصصیتر را ارائه میدهند ارجاع میشوند.
پزشکی مدرن با انتقاداتی هم مواجه است از جمله عدم دسترسی مناطق محروم و طبقه کم درآمد بعضی جوامع به خدمات پزشکی گرانقیمت که در این راه سازمانهایی همچون سازمان جهانی بهداشت با تعیین سیاستهای جهانی و ایجاد مسئولیت در کشورها و سیاستمداران نسبت به سلامت سعی در رفع این نقیصه را دارند.
شاخه ها:
در ایران افراد برای پزشکی یا اخذ یکی از تخصصهای پزشکی لازم است پس از اخذ دیپلم یا مدرک پیش دانشگاهی در ابتدا دوره هفت ساله دکتری حرفهای را بگذرانند، شامل سه دوره علوم پایه، کارآموزی و کارورزی که در نهایت به عنوان پزشک عمومی شناخته میشوند. هر پزشک عمومی پس از چند سال تحصیل در یکی از رشتههای تخصصی به عنوان متخصص آن رشته پزشکی شناخته میشود. هر متخصص یکی از رشتههای تخصصی پزشکی پس از گذراندن دو تا سه سال دیگر به عنوان فوقتخصص یک رشته زیرگروه آن رشته تخصصی شناخته میشود. سایر دورههای آموزشی برای پزشکان متخصص که طول دوره آنها کمتر از دو سال است، دورههای فلوشیپی یا تکمیل تخصص گفته میشوند، و این دورهها منجر به اخذ مدرک نشده و به عنوان فوق تخصص تلقی نمیگردد. پی اچ دی (PHD) مدرک دکترای ناپیوسته در رشتههای علوم پایه پزشکی است، فعالیت این افراد بیشتر غیربالینی و در فعالیتهای دانشگاهی، تحقیقی و تدریس است.
تخصصها:
در ایران اکثر تخصصهای پزشکی جهانی وجود دارد و تدریس میشود:
تخصصهای تشخیصی:
- آسیبشناسی دستیاری (تخصص)
- رادیولوژی دستیاری (تخصص)
- پزشکی هستهای دستیاری (تخصص)
تخصصهای طب داخلی:
طب داخلی یک تخصص پزشکی مجزا است که به خصوص با تشخیص، کنترل و درمان غیر جراحی بیماریهای غیرمعمول یا وخیم سروکار دارد، چه مربوط به یک دستگاه بدن یا چندین دستگاه بهطور کلی. تأکید خاص این زمینه پزشکی روی ارگانهای داخلی بدن است. از آنجا که معمولاً بیماران این متخصصین وضعیت وخیمی دارند کار این متخصصان بیشتر در بیمارستانها است. قبلاً این تخصص زیر شاخه (فوق تخصص) نداشت و این متخصصین عمومی همه نوع بیماری را ویزیت میکردند اما امروزه این شیوه کمتر به کار میرود و بیشتر متخصصین داخلی در فوق تخصص خاصی فعالیت میکنند. به عنوان مثال متخصصین گوارش فقط به بیماریهای دستگاه گوارش میپردازند یا متخصصین کلیه فقط درمان بیماریهای کلیوی را عهدهدار میشوند.
فوق تخصصهای زیادی در پزشکی داخلی وجود دارد:
- بیماریهای قلب و عروق دستیاری (تخصص)
- بیماریهای قلب و عروق فوق تخصص
- بیماریهای قلب اطفال فوق تخصص
- اینترونشنال کاردیولوژی فلوشیب
- طب اورژانس
- غده درونریز و متابولیسم فوق تخصص
- غدد اطفال فوق تخصص
- گوارش داخلی فوق تخصص
- گوارش اطفال فوق تخصص
- بیماریهای اعصاب دستیاری (تخصص)
- اعصاب اطفال، فوق تخصص
- بیماریهای عفونی گرمسیری دستیاری (تخصص)
- عفونی اطفال، فوق تخصص
- روماتولوژی فوق تخصص
- نفرولوژی فوق تخصص
- کلیه اطفال، فوق تخصص
- بیماریهای ریه فوق تخصص
- خون وسرطان وبالغین فوق تخصص
تخصصهای جراحی:
- درماتولوژی دستیاری (تخصص)
- ارتوپدی دستیاری (تخصص)
- جراحی عمومی دستیاری (تخصص)
- جراحی کلیه ومجاری ادراری -تناسلی دستیاری (تخصص)
- جراحی مغز و اعصاب دستیاری (تخصص)
- چشم پزشکی دستیاری (تخصص)
- جراحی زنان و زایمان دستیاری (تخصص)
- گوش و حلق و بینی دستیاری (تخصص)
- اروانکولوژی فلوشیب
- ارولوژی اطفال فلوشیب
- استرابیسم فلوشیب
- پیوند کلیه فلوشیب
- جراحی سر و گردن فلوشیب
- جراحی عروق فلوشیب
- قرنیه فلوشیب
- گلوکوم فلوشیب
- جراحی اطفال فوق تخصص
- توراکس فوق تخصص
- جراحی قلب و عروق فوق تخصص
- جراحی پلاستیک فوق تخصص
سایر تخصصهای اصلی:
- پزشکی کودکان دستیاری (تخصص)
- نوزادان فوق تخصص
- ایمونولوژی و آلرژی اطفال فوق تخصص
- ویتره ورتین فلوشیب
- بیهوشی دستیاری (تخصص)
- پرتودرمانی دستیاری (تخصص)
- پزشکی اجتماعی دستیاری (تخصص)
- پزشکی هستهای دستیاری (تخصص)
- پزشکی قانونی دستیاری (تخصص)
- روانپزشکی دستیاری (تخصص)
- طب اورژانس دستیاری (تخصص)
- طب کار دستیاری (تخصص)
- آنکولوژی فلوشیب
- اتولوژی و نورواتولوژی فلوشیب
- پریناتولوژی فلوشیب
- مراقبتهای ویژه پزشکی فلوشیب
- نازائی فلوشیب
- درماتوپاتولوژی فلوشیب
- جراحی سرطان فلوشیب
- رینولوژی فلوشیب
- روانپزشکی اطفال فوق تخصص
زمینههای میانرشتهای:
برخی زیر تخصصهای میان رشتهای پزشکی عبارتند از:
- نانوفناوری پزشکی، که با کاربردهای فناوری نانو در علوم پزشکی درگیر است.
- اخلاق پزشکی، که درگیر اصول اخلاقی و سیرتی مؤثر در قضاوت و عملکرد پزشکی است.
- طب اعتیاد با درمان اعتیاد درگیر است.
- مهندسی پزشکی زمینهای است که با کاربرد مهندسی در عملکرد پزشکی سروکار دارد.
- داروشناسی بالینی در مورد تأثیر سیستمهای درمانی بر بیماران است.
- تراپوتیک زمینهای است که با درمانهای مختلف مورد استفاده در بیماریها و بهبود سلامتی سروکار دارد.
- پزشکی مولکولی، که هدف آن بررسی اساس مولکولی بیماریها در پزشکی است و با هدف کمک به تشخیص و درمان هدفمند بیماری ها خصوصاً سرطان تعریف شده است.
دندانپزشکی
از رشتههای پزشکی مرتبط با سلامت دهان و دندان است.
تاریخچه دندانپزشکی در ایران
عده معدودی از سلمانیها، شاگرد زرگرها و عطارها را میتوان اولین افرادی دانست که با استفاده از روشهای گوناگون، مبادرت به کشیدن دندان، گذاشتن روکش، ساختن دندان مصنوعی یا برای تسکین دردها و ورمهای دهانی آن هم با وسایل بسیار اولیه مبادرت به انجام امور دندانپزشکی میکردند.
بعدها مسئله آموزش دندانپزشکی مطرح شد که پیشگامان این حرکت را میتوان دکتر میلچارسکی، دکتر سیاح و برخی دیگر از دندانپزشکان آن زمان دانست. دندانپزشکی که شاخهای از طب است تنها کلاس طب تا سال ۱۲۹۷ در مدرسه دارالفنون بود. درآبان ماه آن سال کلاس طب به مدرسه طب تغییر کرد و در نتیجه این مدرسه دارای اتاق و رئیس جداگانهای گشت که محل آن در حیاط بزرگ دارالفنون قرارداشت.
با گذشت زمان وبا جدا شدن مدرسه طب از دارالفنون چند اتاق در حیاط وزارت معارف به آن اختصاص داده شد. در سال ۱۳۰۰ که دکتر سیاح تحصیلات خود را در اروپا به پایان رسانید، به ایران مراجعت و با افرادی نظیر دکتر میلچارسکی، دکتر اشتومپ و دکتر استپانیان آشنا شد. اکثر آنها پزشکان ویژهٔ دربار بودند. در آن زمان به پیشنهاد دکتر میلچارسکی و دکتر سیاح و تصویب مسوؤلین وقت دستور راهاندازی مدرسه دندان سازی داده شد. این مدرسه در سال تحصیلی ۱۳۰۹–۱۳۱۰ وابسته به مدرسه عالی طب و مدیریت آن به عهده دکتر میلچارسکی و بعد به دکتر سیاح واگذارگردید. در آن زمان مدرسه دندانسازی دارای دو اتاق و یک زیر زمین بود که امور درمانی، لابراتوری و اداری در آن انجام میگرفت.
تجهیزات و برخی از مواد عبارت بودند از چند صندلی با سلفدانهای حلبی، چهار عدد چرخ پائی دندانپزشکی جهت کلینیک، یک میز چوبی، سه عدد چهارپایه، یک ولکانیزاتور و گچ ساختمانی که توسط محمدخان اولین مستخدم مدرسه دندانسازی کوبیده میشد و الک میگردید. آموزشهای نظری و عملی در این مقطع توسط دکتر آشوت هاروطونیان و شهریار سلامت انجام میشد. پایه دانشگاه به سبک دانشگاههای اروپایی در سال ۱۳۱۳ ریخته شد. در مهرماه آن سال دکتر سیاح رئیس دانشکده و دکتر محسن لک عهدهدار تدریس کلینیکی شدند. دوره آن پنج سال بود که چهارسال آن صرف آموزشهای عملی ونظری میگردیدو یکسال جهت تهیه وتدوین پایاننامه.
امروزه شاهد پیشرفتهای زیاد در این رشته و تخصصی شدن شاخههای این رشته هستیم. به طوری که یک دانشجوی دندانپزشکی باید برای اخذ مدرک دکترای عمومی دندان پزشکی در یک دوره شش ساله تحت آموزشهای نظری و عملی قرار گیرد که دو سال ابتدایی این دوره مربوط به علوم پایهٔ پزشکیمیباشد. دانشجویان میتوانند پس از اخذ مدرک عمومی خود به شرط قبولی در آزمون دستیاری در یکی از شاخههای تخصصی این رشته ادامه تحصیل دهند. از شاخههای تخصصی این رشته میتوان: ارتودانتیکس- اندودانتیکس- جراحی فک و صورت- پروتزهای دندانی و… را نام برد.
تاریخچه دندانپزشکی در جهان
قرون وسطی
در چین و فرانسه؛ آرایشگران اولین افرادی بودند که به ارائه خدمات مربوط به دهان و دندان پرداختند. آنها به دو گروه عمده تقسیم میشدند؛ «آرایشگرهای ماهر و متخصص» و «آرایشگرهای عمومی».
گروه اول یا به عبارتی “آرایشگران ماهر ” افرادی بودند آموزشدیده که تنوع و خدمات تخصصیشان آنها را از آرایشگرهای عمومی متمایز میساخت. دستهٔ دوم اما آرایشگرانی بودند که تنها توانایی تراشیدن ریش و کشیدن دندان را داشتند. شایانذکر است که فرانسه در سال ۱۴۰۰ فعالیتهای دندانپزشکی برای آرایشگران عمومی را ممنوع اعلام کرد و از آن به بعد این دسته از آرایشگرها تنها به خدمات آرایشگری میپرداختند.
در آلمان همانندِ فرانسه از سالهای ۱۵۳۰ الی ۱۵۷۵ تنها افرادی میتوانستند به ارائه خدمات دهان و دندان بپردازند که تألیفی در این حوزه داشته باشند. «امبروس پر» فرانسوی را بعضاً پدر یا بنیانگذار دندانپزشکی مینامند. او کتابش را پیرامون نگهداری و ترمیم دندان منتشر کرد. پر؛ آرایشگر و دندانپزشکی بود که در دربار پادشاهی فرانسه خدمت میکرد.
تخصصها
بعضی از دندانپزشکها پس از فارغالتحصیلی درصدد گرفتن تخصص برمیآیند. در پایین حوزههایی که در این دورهها میتوانند در آن کسب تخصص کنند آمدهاست:
بهداشت عمومی دهان و دندان که یک تخصص غیر بالینی در دندانپزشکی است و همانطور که از نامش پیداست به بهداشت عمومی دهان و دندان میپردازد.
ریشهدرمانی یا اندودنتیکس در واقع علم و هنر تعمیر و ترمیم ریشهٔ دندان قبل از خرابی و ایجاد سوراخ در آن میباشد. اندودانتیکس با مغز دندان (پالپ) و بافتهای پیرامون ریشه دندان سروکار دارد. اگر برای پالپ دندان مشکلی ایجاد شود باید باا عمل درمان ریشه معالجه گردد.
دندانپزشکی جرم شناسانه علم جمعآوری و استفاده از اطلاعات دندانپزشکی در قانون. این کار توسط هر دندانپزشک باتجربه و کارکشتهای میسر میشود. کارکرد اصلی این حوزه، تشخیص هویت و تأیید یا تکذیب شواهد است.
دندانپزشکی سالمندان شامل مراقبتهایی است که برای بزرگسالان مسن ارائه میشود. این مراقبتها اعم از تشخیص، پیشگیری و درمان دهان و دندانی است که با افزایش سن ایجاد میشود. یک تیم شامل متخصصان رشتههای مختلف در مراکز سلامتی به درمان این بیماران میپردازند.
آسیبشناسی دهان، فک و صورت، مطالعه آسیبشناسی و در برخی موارد درمان بیماریهایی که به این حوزه ارتباط دارند.
رادیولوژی دهان، فک و صورت، مطالعه و تفسیر رادیولوژی؛ شامل مبانی فیزیکی و تکنیکهای تصویربرداری، تفسیر ضایعات دهان و فک و صورت در انواع تصویربرداریها و حفاظت در برابر تشعشعات کاربردی است.
جراحی دهان و فک و صورت، همانطور که از نامش برمیآید به جراحی، ترمیم و در بعضی موارد زیبایی دهان و فک و صورت پرداخته میشود.
زیستشناسی دهان، تحقیق و پژوهش در زیستشناسی دهان، دندان، سر و صورت.
کاشت دندان، علم و هنر جایگزین کردن جای خالی دندان کشیده شده.
بیماریهای دهان، ارزیابی بالینی و تشخیص بیماریهای مخاط دهان.
ارتودنسی (و ارتوپدی فک و دندان)، منظم کردن و قرار دادن دندانها در محل مناسب و صحیح.
و همچنین چندین تخصص دیگر مثل متخصص دندانپزشکی کودکان، لثه درمانی و پروتزهای دندانی (ثابت و متحرک) از این دسته هستند.